piątek, 2 sierpnia 2013

Dusza སེམས། i wybawca སེམས་དཔའ།

   Dusza (sems) według nauk buddyjskich jest istotą nie tylko rozumną, myślącą, ale i czującą. Krótko można by więc powiedzieć, że jest to istota zdolna do czucia i rozumienia. Według zwyczaju buddyjskiego jest ona równoznaczna z umysłem (yid) i doznaniem (rnam shes). Doznanie oznacza tutaj postrzeganie zmysłowe i umysłowe. Dzieli się ono zwykle na doznanie oczu, uszu, nosa, języka, ciała i umysłu. Jest więc dusza umysłowa, ale i zmysłowa. Podaje się takie jej określenie: „samodzielna świadomość istoty znaczenia” (don gyi ngo bo rang stobs kyi rig pa). Tybetańczycy mówiąc sem (sems), wskazują ręką na serce, a nie na głowę, jak by to było w przypadku umysłu.
   Zdania ze Słońca łaski macierzyństwa (ma rgyud thugs rje nyi ma) uwydatniają pewną różnicę między duszą (sems) a poznaniem (ye shes):

„Dusza jest sądząca, a poznanie niesądzące.
Miejscem duszy jest serce, a poznanie mieści się w rdzeniu.
Dusza zawsze postrzega postrzeżenia, a poznanie oświeca.
Siła duszy poczyna pięć dziedzictw (rodzajów?),1 a siła poznania – pięć rodzin (gatunków?).2
Dusza się porusza, a poznanie jest wolne od ruchu.
Dusza się martwi, a poznanie pojawia się w postaci wcielenia”.

།སེམས་ནི་རྟོག་བཅས་ཡེ་ཤེས་རྟོག་མེད་ཡིན།
།སེམས་གནས་སྙིང་ཡིན་ཡེ་ཤེས་དབུ་མར་གནས།
།སེམས་རྟག་གཟུང་འཛིན་ཡེ་ཤེས་འོད་གསལ་སྐྱེ།
།སེམས་རྩལ་རྒྱུད་ལྔ་ཡེ་ཤེས་རིགས་ལྔ་འབྱུང༌།
།སེམས་ནི་འགྱུ་བྱེད་ཡེ་ཤེས་འགྱུ་བ་བྲལ།
།སེམས་ལ་སེམས་ཁྲལ་ཡེ་ཤེས་སྤྲུལ་སྐུར་འབྱུང༌།

   Nazwą dla osoby uduchowionej jest sempa (sems dpa'), co można przełożyć jako bohater, wybawca albo odważna dusza, mężna dusza. Sam człon pa (dpa') oznacza odważnego albo mężnego. W wyrażeniach pało (dpa' bo) i pamo (dpa' mo) nabiera on szczególnego znaczenia męża-wojownika i mężyny-wojowniczki. Sam wyraz sempa występuje często jako człon wyrazu ciankciup sempa (byang chub sems dpa'), czyli rozumny wybawca albo oświecony wybawca (bodhisattwa), łącząc w ten sposób dwie własności rozumności i czułości. Wybawca to ten, który poświęca siebie na rzecz innych, działając z miłości (czułość) dla słusznej sprawy (rozumność). To poświęcenie często oznacza śmierć. Z tego powodu wyraz sempa może być też przyrównany do męczennika. Wielu buddystów na przykład powszechnie uznaje za bodhisattwów Pana Jezusa albo Mahatmę Gandhiego.

1  Istoty (dusze) – bogowie, ludzie, zwierzęta, duchy, potępieni.
2  Postacie (boskie) – 1: zwycięzcy albo szczęśliwi – znak godła; 2: mniejsi panowie – znak krzyża albo pioruna; 3: plebs – znak klejnotu; 4: kapłani – znak lilii; 5: wyrzutki – znak koła albo kratki.
 
Tłumaczenia dla sems we współczesnych słownikach anglo-języcznych:
(JH-T) bsam/ sems/ bsams/ soms/; (JH-SKT, YOGA) cittatA. citta. cetas. Caitasika; (JH-SKT) {LCh,MV,MSA,C}*; {C}*; {C,MSA,MV}*; {MSA}cetanA; {MSA}cetasika; {MSA}*; {C,MSA}manas; {C}manyate (=samanupazyati); {C}matI; {MSA}(anv _/IkS): anvIkSati; {MSA}(... snyam sems so = (_/vRt): iti vartate); cittam; saMtAna; (JH-ENG) verb: think [in the sense of have an opinion]; contemplate; noun: mind; consciousness; thought; continuum; (JH-OE) {C}attitude of mind; state of thought; state of mind; heart; inclination to; mind; mental activity; fancies (himself for); thinks of; minds about; thinks about; thinks with regard to; minds; puts his mind to; sets above; feel conceited; cares about; mindful thought; (JH-DEFT) mtshan nyid/ rang gi 'khor du byung ba'i sems byung dang mtshungs par ldan pa/; (JH-DEFE) Def.: that which has similarity with mental factors that arise as its [i.e., a main mind's] accompaniers; (JH-C) delete Eng trans "[in the sense of have an opinion]"? {SW}; (YOGA) cetana. mAnasa; (DM) cetas, citta, mind, thought. Sometimes used as an abbr. for Bodhicitta. Frequently a word for 'mind' that is not 'clearly comprehended' (byang chub), in which case it is may be regarded as the special power of Total Knowledge, but not Total Knowledge itself. For the distinction between sems and rig pa see 91 I 579.3 ff. There are said to be 24 distinctions (I 581.2). It obscures the Total Knowledge substantiality (I 581.5).; (JV, IW, RY) cognitive act; (JV, RY) Mind; (JV) citta, (-, body-, finite) mind, minding, thoughts, noetic, responsiveness, mentation, spirituality, attitudinal cognition, *, mentation, experiencing, potential for experience, general forms of experience, attitude, perceptual readiness, noetic-noematic structure, psychology, soul, spirit, (sometimes abbr. for sems nyid or byang chub sems), "want" particle, primary mind, experiencing process, Instructions on the * written by gnyen dpal dbyangs, thought process, ordinary mind, attention, attentive mind, conscious mind, state of mind; (IW) 1) cognition, awareness, mind, experience, heart; 2) gtso sems [primary mind/ stream of consciousness/ *; 3) alaya/ consciousness; 4) attitude, intent; 5) grasping (RB, RY) (ordinary) mind; (RY) mind, '*', grasping mind, frame of mind, mind or soul, thought, main mind, *[s] Syn {rnam shes tshogs drug} experiencing, potential for experience, general forms of experience, grasping, conceptual mind, attitude, intent; *; attention; cognition, *, mind or soul, grasping mind, frame of mind, thought, main mind. Syn {rnam shes tshogs drug} experiencing, potential for experience, general forms of experience, conceptual mind, attitude, intent. mind, thoughts, thought process, [chitta]; Def. by Jamgön Kongtrül: {phung khams skye mched thams cad kyi bag chags sam sa bon bsags pa dang sna tshogs la dmigs pa dang don la sems pas na sems su bzhag pa gang yin pa de ni kun gzhi'i rnam shes kho na}. Longchenpa's def: {khams gsum pa'i glo bur ba'i dri ma tshogs brgyad sems byung dang bcas pa'o}.

Objaśnienia skrótów ze słowników anglo-języcznych z Tibetan Translation Tool na stronie The Tibetan & Himalayan Library:

DM – Dan Martin
IW – Ives Waldo
JH-C – Comments
JH-DEFE – Definition English
JH-DEFT – Definition Tibetan
JH-DIVE – Division English
JH-DIVT – Division Tibetan
JH-ENG – English
JH-EXE – Examples English
JH-EXT – Examples Tibetan
JH-OE – Other’s English
JH-SE – Synonyms English
JH-SKT – Sanskrit
JH-ST – Synonyms Tibetan
JH-T – Tenses
JV – Jim Valby
RB – Richard Barron
RY – Rangjung Yeshe
YOGA – Yogacara-bhumi Glossary

Autor: o
Etykiety:

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

Subskrybuj: Komentarze do posta (Atom)