Dobre spanie

Żyć słowem na tym i na tamtym świecie

to spać dobrze.

Zdanie to pochodzi ponoć z księgi o nazwie Udānavarga (tyb. ched du brjod pa'i tshoms), jednak w dokładnie takim tybetańskim zapisie, z którego zostało tutaj przetłumaczone na polski, widnieje ono tylko jako przytoczenie wypowiedzi w dwóch wyjaśnieniach: (1) Nandiprija (nandipriya, tyb. dga' byed snyan pa), brgya lnga bcu pa zhes bya ba'i bstod pa'i 'grel pa (Wyjaśnienie pochwał nazwanych „Sto pięćdziesiątką”), sanskr. śata pañca śatika nāma sya stotra ṭīka, Tendziur (bstan 'gyur), tom 1 w wyd. dpe bsdur ma, s. 398; (2) Ciandrakirti (candrakīrti, tyb. zla ba grags pa), dbu ma rtsa ba'i 'grel pa tshig gsal ba zhes bya ba (Zasadnicze wyjaśnienie rdzenia nazwane „Wyraźnymi wyrazami”), sanskr. mūla mādhyāmika vṛtti prasanna pada nāma, Tendziur (bstan 'gyur), tom 60 w wyd. dpe bsdur ma, s. 246. Przekład zdania z języka tybetańskiego: Jakub Szukalski.

 

།འཇིག་རྟེན་འདི་དང་ཕ་རོལ་དུ།

།ཆོས་སྤྱོད་པ་ནི་བདེ་བར་ཉལ།

 

Szczegół z rysunku na karcie,
ze zbiorów czcigodnego Jongzina Tenzina Namdaka (skan: J. Szukalski)

Nieunikniona próba

Jeśli będziesz się chełpił szlachetnym klejnotem,

zostanie on wypróbowany w tyglu.

Słowa Tonpy Sienraba w jego żywocie Dri ma med pa gzi brjid rab tu 'bar ba'i mdo (Mowy o nieskalanym, błyszczącym blasku), t. 2, wyd. Tenzin Namdak, Delhi 1964–1967, s. 539. Tłumaczenie zdania z języka tybetańskiego: Jakub Szukalski.

འཕགས་པའི་ནོར་ལ་བརླམ་པ་ན། 

ཞུན་མཁར་ནང་དུ་སྦྱོང་བར་འགྱུར།

དྲི་མ་མེད་པ་གཟི་བརྗིད་རབ་ཏུ་འབར་བའི་མདོ་ལས་བྱུང༌།

O tym, że prawda może być szlachetna

   Czy określenie འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞི་ ('phags pa'i bden pa bzhi, sanskr. catvāryāryasatyāni) należy rozumieć jako cztery szlachetne prawdy, czy cztery prawdy szlachetnych (osób)? Wydaje się, że odczytanie tego jako cztery szlachetne prawdy jest uprawnione, ponieważ mamy to określenie འཕགས་པ་ ('phags pa, sanskr. ārya) w tytułach wielu ksiąg buddyjskich mahajany i tam odnosi się ono do jakiejś księgi – szlachetna księga, szlachetna mahajana, szlachetna sutra itd. Można się też spotkać z określeniem ལུས་འཕགས་ (lus 'phags) – szlachetne ciało, w którym 'phags występuje w roli przymiotnika i nie daje innej możliwości przekładu (nie można w tym wypadku przetłumaczyć ciało szlachetnego).
   Można się też często spotkać z różnymi porównaniami, w których słowo 'phags określa rzeczy, a nie osoby. W tego rodzaju porównaniach mówi się, że coś jest „wznioślejsze” („szlachetniejsze”) i w tym wypadku 'phags określa nie tylko osoby, ale i rzeczy, np.:

   །སྟུག་པོའི་རྒྱན་གྱི་མདོ་སྡེ་འདི། །མདོ་སྡེ་ཀུན་ལས་འཕགས་པ་ཡིན།
   (stug po'i rgyan gyi mdo sde 'di/ mdo sde kun las 'phags pa yin)
   Ta Skrzynia mów o ozdobie Gęstego
   jest wznioślejsza od wszystkich skrzyń mów.¹

   བདག་ཐུགས་རྗེ་ཆེན་པོ་འཇིག་རྟེན་ཐམས་ཅད་ལས་འཕགས་པ།
   (bdag thugs rje chen po 'jig rten thams cad las 'phags pa)
   Ja, Łaskawy, wznioślejszy niż wszystkie światy.²
   [Czyli jakieś światy mogą być wzniosłe.]

   །ཆོས་རྣམས་ཀུན་ལས་འཕགས་ཞི་བ།
   (chos rnams kun las 'phags zhi ba)
   Wznioślejszy od wszystkich słów jest pokój.³

   །སྲིད་པ་ལས་འཕགས་མྱ་ངན་འདས།
   (srid pa las 'phags mya ngan 'das)
   Spoczynek wznioślejszy niż świat.⁴

   །ཐེག་པ་གཞན་ལས་འཕགས་པའི་དོན།
   (theg pa gzhan las 'phags pa'i don)
   Znaczenie wznioślejsze niż inne postępowania.⁵
 

Przypisy:
1  rgyan stug po bkod pa'i mdo, Kandziur (bka' 'gyur), tom 50 w wyd. dpe bsdur ma, s. 39.
2  snying rje chen po padma dkar po'i mdo, Kandziur (bka' 'gyur), tom 50, w wyd. dpe bsdur ma, s. 199.
3  dpa' bar 'gro ba ting nge 'dzin gyi mdo, Kandziur (bka' 'gyur), tom 55 w wyd. dpe bsdur ma, s. 694.
4  gsang ba'i snying po de kho na nyid nges pa, Kandziur (bka' 'gyur), tom 102 w wyd. dpe bsdur ma, s. 636.
5  rta mchog rol pa'i rgyud chen po, Kandziur, tom 103 w wyd. dpe bsdur ma, s. 301.

Dziesięć znaczeń „słowa” według Wasubandhu

Słowo (nauka, prawo, byt, rzecz)
ཆོས། tyb. chos, sanskr. dharma:

1) pojęcie ཤེས་བྱ། (shes bya)

2) droga ལམ། (lam)

3) spoczynek མྱ་ངན་འདས། (mya ngan 'das)

4) treść wyobraźni (treść umysłu) ཡིད་ཀྱི་ཡུལ། (yid kyi yul)

5) zasługa བསོད་ནམས། (bsod nams)

6) życie ཚེ། (tshe)

7) przemowa (pismo) གསུང་རབ། (gsung rab)

8) wydarzenie འབྱུང་འགྱུར། ('byung 'gyur)

9) pewność ངེས། (nges)

10) słowny obyczaj (etyka, religia) ཆོས་ལུགས། (chos lugs)

Na podstawie tybetańskiego przekładu dzieła Wasubandhu (vasubandhu, tyb. dbyig gnyen, IV–V w.), rnam par bshad pa'i rigs pa, sanskr. vyākhyāyukti, Tendziur (bstan 'gyur), t. 77, wyd. dpe bsdur ma, Pekin 1998-2004, s. 98. Tłumaczenia wyrazów: Jakub Szukalski.