Życzenie noworoczne

W zmieniającym się czasie

zmywajmy brudy chciwości

i innych namiętności z wyrzutami.

(56) Szkółka: Określone jako przyczyna współuczestnicząca

Złożoności z wyjątkiem ostatniego skupiska zwycięzcy wroga z niskiego postępowania.

Wyjaśnienia. Zwycięzca wroga, dra ciompa (dgra bcom pa = sanskr. arhat), to osoba, która pokonała namiętności na drodze niskiego postępowania (theg dman, sanskr. hīnayāna), czyli przez zaniechanie albo wyrzeczenie. Ostatnie skupisko (phung po tha ma) tego zwycięzcy wroga jest wyłączone ze złożoności ('dus byas rnams), ponieważ jest nie poczynającym się słownym (mi skye ba'i chos can).¹ Przez to, że zwycięzca wroga wyzbył się wszystkich skupisk, nie ma skutku zgodnego z przyczyną,² ponieważ wszystkie skupiska zwycięzcy wroga są w zależności okoliczności,³ a to ostatnie jest poczęte w istocie bez nasienia (sa bon med pa'i ngo bor skye ba).⁴

   Przyczyna współuczestnicząca jest obecna we wszystkich skupiskach zwycięzcy wroga, ale nie w tym ostatnim, które postrzega, ale nie wydaje skutku współuczestniczącego w prawości.⁵

To należy do podziału przyczyny według rodzaju wyrażenia językowego.
 

1  Wg Karmapy VIII, Micio Dordzie (Mi bskyod rDo rje, 1507-1554).

2  Jw.

3  Wg Pemy Karpo (Padma dKar po, 1527-1592).

4  Wg Taranathy (t'a ra n'a tha, 1575-1634).
5  Wg Wasubandhu (tyb. Jignien – dByig gnyen, IV-V po n. Chr.). Niektórzy wyznawcy bonu uważają, że czerpał on z nauk Tonpy Sienraba (sTon pa gShen rab). Pewne jest, że określenie ostatnie skupisko pojawia się po raz pierwszy u Wasubandhu i nie jest obecne w naukach Buddy Siakjamuniego. Czy jest ono również obecne w nauczaniu Buddy Sienraba – tego nie miałem możliwości sprawdzić.

(55) Szkółka: Określenie przyczyny współuczestniczącej སྐལ་མཉམ་གྱི་རྒྱུ།

Taka przyczyna, która działa, tworząc własny skutek zgodnie z sobą i rodzajem.

(rgyu gang zhig rang gi 'bras bu rang dang rigs mthun du bskyed par byed pa ste)

To należy do podziału przyczyny według rodzaju wyrażenia językowego.

Wiedźma རིག་མ།

   W tybetańskich pismach obok częstego określenia kobiety jako kandro (mkha' 'gro)/kandroma (mkha' 'gro ma), czyli niebianka/istota niebiańska, można się też spotkać z różnymi innymi określeniami, wśród których jedno przypomina polski wyraz wiedźma. W tybetańskim języku wyraz ten brzmi rigma (rig ma), a w sanskrycie widia (vīdyā). Jeden z nauczycieli ningmapy (rnying ma pa), Khenchen Lama (mKhan chen bLa ma), wyjaśnia, że rig oznacza, że rozumie (wie) naturę umysłu, a ma – że troszczy się jak matka, troszczy się o wyznawców. Jest to wyjaśnienie oparte o znaczenie członów wyrazu i odniesienie ich do duchowości. Rig oznacza wiedzieć, a ma tworzy osobę żeńską i niekiedy oznacza również matkę.

   Tutaj przytoczymy niektóre wyjaśnienia określenia wiedźma (rig ma) ze zbioru Przekładów Objawienia, czyli Tendziur (bsTan 'gyur):

Jest zwana wiedźmą z powodu samoświadomej osobowości.¹

།རིག་མ་ཞེས་བྱ་བ་ནི། རང་རིག་པའི་བདག་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་རོ།

Wiedźma to bogini.²

།རིག་མ་ནི་ལྷ་མོའོ༑

Rzekoma wiedźma objawiająca obszernie streszczone objawienie jest zwana kapłanką (braminką) i tak dalej.³

།རིག་མ་ཞེས་མདོར་བསྟན་ནས་རྒྱས་པར་སྟོན་པ་བྲམ་ཟེ་མོ་ཞེས་པ་
ལ་སོགས་པའོ།

Rzekoma wiedźma to rozumna pani.⁴

།རིག་མ་ཞེས་པ་ནི་ཤེས་རབ་བཙུན་མོའོ།

Rzekoma wiedźma to pośredniczka (jogini).⁵

རིག་མ་ཞེས་པ་ནི་རྣལ་འབྱོར་མའོ།

Nazywana wiedźmą i tak dalej, a także nazywana dobrą i tak dalej, jest piękną i znającą tożsamość słowa.⁶

རིག་མ་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་ལ་བཟང་མོ་ཞེས་པ་ནི་བཞིན་ལ་སོགས་པ་མཛེས་ཤིང་ཆོས་ཀྱི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ཤེས་པའོ། 

Rzekoma wiedźma oznacza pośrednika w postaci Wielkiej Złudnej (Maha Maya).⁷

།རིག་མ་ཞེས་བྱ་བ་ནི། སྒྱུ་མ་ཆེན་མོའི་གཟུགས་ཀྱི་རྣལ་འབྱོར་པ་ཞེས་བྱ་བའི་དོན་ཏོ། 

W tym kręgu rzekoma wiedźma to pani Rozum, rzekoma bogini to obdarzona pośrednictwem Boga.⁸

།དཀྱིལ་འཁོར་དེར་ནི་རིག་མ་ཞེས་པ་བཙུན་མོ་ཤེས་རབ་བོ། །ལྷ་མོ་ཞེས་པ་ལྷའི་རྣལ་འབྱོར་དང་ལྡན་པའོ།

Rzekoma wiedźma to wielki gest (mahā mudrā).⁹

རིག་མ་ཞེས་པ་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོའོ།

Rzekoma własna wiedźma to Można z Przestrzeni Wiecznej.¹⁰

།རང་གི་རིག་མ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་རྡོ་རྗེ་དབྱིངས་ཀྱི་དབང་ཕྱུག་མའོ།

 

Wszystkie przytoczone zdania pochodzą z tybetańskich przekładów buddyjskich pism indyjskich. Podano je za wydaniem Krung go'i Bod Rig pa'i dPe skrun khang (tzw. dPe bsdur ma), Pekin 2006-2009 (odnośniki w przypisach z numerami tomów i stron podane są zgodnie z tym wydaniem).

Przekład z tybetańskiego: Jakub Szukalski.

1  sGyu ma chen mo zhes bya ba'i bka' 'grel, t. 13, s. 600.

2  dPal rdo rje bdud rtsi'i rgyud kyi rgyal po chen po'i rgya cher 'grel pa, t. 13, s. 1076, to samo też na s. 1029.

3  Yang dag par sbyor ba'i rgyud kyi rgyal po'i rgya cher 'grel pa man ngag gi snye ma, t. 4, s. 550.

4  Rab tu gsal ba'i kha sbyor gyi rgya cher 'grel pa, t. 3, s. 275.

5  dPal kha sbyor thig le zhes bya ba rnal 'byor ma'i rgyud kyi rgyal po'i rgya cher 'grel pa yang dag par lta ba'i dran pa'i snang ba, t. 3, s. 1471.

6  dPal dgyes pa'i rdo rje'i rnam bshad rnam par 'grel pa, t. 23, s. 1367.

7  rDo rje mkha' 'gro'i rnam par 'grel pa'i bshad sbyar, t. 42, s. 200.

8  rGyud kyi rgyal po dpal kye'i rdo rje'i 'grel bshad kha sbyor shin tu dri ma med pa, t. 2, s. 420.

9  rGyud kyi rgyal po dpal kye'i rdo rje'i 'grel bshad kha sbyor shin tu dri ma med pa, t. 2, s. 641.

10  rNal 'byor chen po'i rgyud dpal rdo rje phreng ba'i rgya cher 'grel pa zab mo'i don gyi 'grel pa, t. 17, s. 577.

(54) Szkółka: Określone jako przyczyna współwystępująca

Sumienie i wyrzuty itp.

(kun gzhi dang bag chags lta bu'o)

To należy do przyczyny współwystępującej.

(53) Szkółka: Określenie przyczyny współwystępującej ལྷན་ཅིག་འབྱུང་བའི་རྒྱུ།

Taka przyczyna, która działa, gdy nie jest sama, nie występując bez rzeczy równocześnie, wzajemnie z nią zmieszanej.

(rgyu gang zhig rang med na rang dang dus mnyam phan tshun 'dres pa'i dngos po de nyid mi 'byung bar byed pa'o)

Inne możliwości tłumaczenia: Taka przyczyna, która czyni (sprawia), gdy nie jest sama, nie występując bez tworzywa równocześnie, wzajemnie z nią zmieszanego.

Z pojęciem działania (czynienia, sprawiania) związane jest pojęcie dzieła, które jest bliskoznacznością tworzywa albo rzeczy. Dzieło jest wynikiem działania przyczyny.

Krótkie wyjaśnienie. Określenie „gdy nie jest sama” wydaje się znaczyć to samo, co nie występowanie bez rzeczy równocześnie, wzajemnie z nią zmieszanej. Jest to więc taka przyczyna, której zawsze coś towarzyszy, która nigdy nie występuje sama bez innej rzeczy.

To należy do podziału przyczyny według rodzaju wyrażenia językowego.

Próżność i litość

Wiedz też, że próżność pozbawiona litości jest czynem oszusta. Wiedz też, że litość pozbawiona próżności jest czynem oszusta. Wiedz, że to znaczenie niedwoistości jest zamysłem Świętego.

Saraha (123 r. prz. n. Chr.?/VIII po n. Chr.?), Mi zad pa'i gter mdzod yongs su gang ba'i glu zhes bya ba gnyug ma'i de nyid rab tu ston pa'i rgya cher bshad pa (Obszerne wyjaśnienie objawiające wrodzoną tożsamość, nazwane Pieśnią całej pełni niewyczerpanego skarbca), sanskr. Doha nidhi koṣa gīti nāma vari pūra praśāsta mani tiyo ṭīkā, Tendziur (bsTan 'gyur) t. 26, wyd. Krung go'i Bod Rig pa'i dPe skrun khang (tzw. dPe bsdur ma), Pekin 2006-2009, s. 650. Ze zbioru wyjaśnień do tybetańskiego kanonu świętych pism buddyjskich. Przekład z tybetańskiego: Jakub Szukalski.

Uwaga. Wskazanie na znaczenie niedwoistości oraz nazwa tego pisma wydają się nawiązywać do nauki o wielkim spełnieniu (rdzogs chen), zachowanej tylko w tybetańskich obrządkach buddyjskich bon (bon) i ningma (rnying ma). Nazwa nidhi koṣa może kojarzyć się z maha sandhi, które jest sanskryckim określeniem odpowiadającym wielkiemu spełnieniu (rdzogs chen). Nie znam sanskrytu i nie czytałem tego pisma w całości, aby móc potwierdzić te przypuszczenia. W każdym razie rzecz ta jest warta dokładnego zbadania. Warto jeszcze dodać, że określenie całej pełni (yongs su gang ba) pojawia się w niektórych naukach Buddy Siakjamuniego.

Saraha

(obraz z British Museum)

སྙིང་རྗེ་དང་བྲལ་བའི་སྟོང་ཉིད་ཀྱང་བདུད་ཀྱི་ལས་སུ་རིག་པར་བྱའོ། །སྟོང་ཉིད་དང་བྲལ་བའི་སྙིང་རྗེ་ཡང་བདུད་ཀྱི་ལས་སུ་རིག་པར་བྱའོ། །གཉིས་སུ་མེད་པའི་དོན་འདི་ནི་སངས་རྒྱས་ཀྱི་དགོངས་པར་རིག་པར་བྱའོ།

ཞེས་མི་ཟད་པའི་གཏེར་མཛོད་ཡོངས་སུ་གང་བའི་གླུ་ཞེས་བྱ་བ་གཉུག་མའི་དེ་ཉིད་རབ་ཏུ་སྟོན་པའི་རྒྱ་ཆེར་བཤད་པ་ལས་བྱུང་ངོ༌།

Nieprzerobione

przetwarzanie wiadomości szpeci

przerabianie uczuć zatyka

patrzenie nagie i puszczanie

ani szpeci ani zatyka

nie ma wiadomości do poznania

i uczucia do odczucia

wszystko przenika tutaj jasność

bez środka i kresu

(52) Szkółka: Podział przyczyny według rodzaju wyrażenia językowego

(Nima Tenzin powołuje się tutaj na źródła: Gab pa'i 'grel; mDzod kun btus)

1. Przyczyna współwystępująca (lhan cig 'byung ba'i rgyu) 

       lub (wg Gab 'grel) współdziałanie (lhan cig byed pa)

2. Przyczyna współuczestnicząca (bskal [skal!] mnyam gyi rgyu) 

       lub (wg Gab 'grel) współuczestnictwo/wspólny udział
       (bskal ba [skal ba!] mnyam pa)

3. Przyczyna pokrewna (mtshungs ldan gyi rgyu) 

       lub (wg Gab 'grel) pokrewieństwo (mtshungs par ldan pa)

4. Przyczyna wszechobecna (kun 'gro'i rgyu) 

       lub (wg Gab 'grel) wszechobecność (kun tu 'gro ba)

5. Przyczyna dojrzała (rnam smin gyi rgyu) 

       lub (wg Gab 'grel) doraźne dojrzewanie (cig char smin pa)

6. Przyczyna sprawcza (czynna) (byed rgyu) 

       lub (wg Gab 'grel) czynienie dzieła (bya ba byed pa)

To należy do podziału przyczyny.

Zen kuchenne

Odżegnywał się od religii

karcił pojęcie „ja”

mówił o niewymowności

ale nie zapomniał o pępku

(51) Szkółka: Określone jako przyczyna pośrednia

Np. powstała właśnie uprzedniość powstałej właśnie uprzedniości dzbana to przyczyna pośrednia dzbana.
(bum pa'i snga logs de ma thag tu byung ba'i snga logs de ma thag tu byung ba/ bum pa'i rgyud rgyu yin pa lta bu'o)

Krótkie wyjaśnienie: Dzban jako rzecz tworzona ma właściwy sobie czas powstawania. „Powstała właśnie uprzedniość dzbana” (bum pa'i snga logs de ma thag tu byung ba) oznacza dzban w ostatnim czasie przed dokończeniem. Natomiast uprzedniość powstała przed tą uprzedniością ostatniego czasu oznacza czas przedostatni przed dokończeniem dzieła. Samo zaś dzieło dokończone jest już skutkiem. Właściwie owa uprzedniość nie oznacza czasu, ale wcześniejszy stan rzeczy w czasie, w tym przypadku dzbana.

To należy do przyczyny pośredniej.

Słowo i różne myśli

W zdrowym słowie ogólnie przechodzi się poza wymysły.

Tonpa Sienrab (sTon pa gShen rab), Dus gsum gShen rab kyi 'byung khungs dang mdzad pa'i rgyud 'dus pa rin po che gzer mig gi mdo (Czcigodny zbiór dziedzictw o początkach i dziejach Sienraba w trzech czasach. Opowieść o Gwoździstookim). Z kanonu świętych pism bonu.

Przekład z tybetańskiego: Jakub Szukalski

གཡུང་དྲུང་བོན་ལ་སྤྱིར་སྤྲོས་བསམ་ལས་འདས།

ཞེས་དུས་གསུམ་གཤེན་རབ་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་དང་མཛད་པའི་རྒྱུད་འདུས་པ་རིན་པོ་ཆེ་གཟེར་མིག་གི་མདོ་ལས་བྱུང་ངོ༌།

Określenie Obecnego དེ་བཞིན་གཤེགས་པ།

Obecny jest ojcem wszystkich.

Z De bzhin gshegs pa thams cad kyi de kho na nyid bsdus pa zhes bya ba Theg pa chen po'i mdo (Opowieść wielkiego postępowania zwana Streszczeniem godności wszystkich obecnych), sanskr. Sarva tathāgata tattva saṃgraha nāma mahā yāna sūtra, wyd. Krung go'i Bod Rig pa'i dPe skrun khang (tzw. dPe bsdur ma), t. 84, Pekin 2006-2009, s. 122. Z tybetańskiego kanonu świętych pism buddyjskich (Kandziur).

Przekład z tybetańskiego: Jakub Szukalski

Jedno z wyjaśnień do tego zdania (De kho na nyid bsdus pa'i rgya cher bshad pa ko sa la'i rgyan/ bsTan 'gyur – Tendziur, t. 28) mówi, że „Obecny, ojciec wszystkich, to dusza oświecenia. Dlatego jest to Wielki Bóg”. (དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཡབ་ནི་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་ཡིན་ནོ། །དེ་བས་ན་འདི་ནི་ལྷ་ཆེན་པོ་ཡིན་ལ།). W piśmie źródłowym przytoczonym powyżej, na innym jeszcze miejscu pojawia się nazwa tego Obecnego jako Wszechmocnego Dobrotliwego (bCom ldan 'das Kun tu bZang po), co odpowiada sanskryckiemu Bhagavan Samanta-Bhadra.

Ta nazwa Obecny w języku tybetańskim, w wymowie środkowo-tybetańskiej brzmi Deśin Siekpa (De bzhin gShegs pa), a w języku sanskryckim jest to Tathāgata. Przypomina ona imię Boga – Jestem, Który Jestem albo krócej, Jestem.

།དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཡབ།

ཞེས་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་བསྡུས་པ་ཞེས་བྱ་བ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ ་མདོ་ལས་བྱུང་ངོ༌།

(50) Szkółka: Określenie przyczyny pośredniej རྒྱུད་རྒྱུ།

Pośrednio pomagająca słowu.

(bon de'i rgyud nas phan 'dogs byed)

Inne możliwości tłumaczenia: Pomagająca dziedzicznie słowu, korzystna przez dziedzictwo słowa.

To należy do podziału przyczyny według istoty.

Dla światowych

Obecna moja postać to postać słowa, objawiona na wzór światowych jako ta, co weszła w łono.

Słowa Buddy w 'Phags pa yongs su mya ngan las 'das pa chen po'i mdo (Wzniosła mowa o wielkim, zupełnym spoczynku), sanskr. Ārya mahā pari nirvānaṃ nāma sūtra, wyd. Krung go'i Bod Rig pa'i dPe skrun khang (tzw. dPe bsdur ma), t. 52, Pekin 2006-2009, s. 144. Z tybetańskiego kanonu świętych pism buddyjskich (Kandziur).

Przekład z tybetańskiego: Jakub Szukalski

ངའི་སྐུ་འདི་ནི་ཆོས་ཀྱི་སྐུ་སྟེ། འཇིག་རྟེན་པའི་རྗེས་སུ་མངལ་དུ་ཞུགས་པ་བསྟན་པ་ཡིན་ནོ།

ཞེས་འཕགས་པ་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཆེན་པོའི་ ་མདོ་ལས་བྱུང་ངོ༌།

Dla orłów

Chwała pokonującemu wszystkie bez wyjątku trudności,

usuwającemu smutek wędrowców,

pomagającemu wędrowcom

przez cnoty postaci, głosu i ducha!

Ze Zbioru Dziedzictw Starszyzny (rNying ma rGyud 'Bum), nr 913, Bya khyung glog 'gyu'i las kyi rgyud (Dziedzictwo błyskawicznej czynności Ptaka Orła), sanskr. Garuṭa mari kemkeṁ karma tantra, wyd. Mi rigs dPe skrun khang (tzw. dPal brTsegs, vol. 52), Pekin 2009, s. 369.

Przekład z tybetańskiego: Jakub Szukalski

།སྐུ་གསུང་ཐུགས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་གྱིས།

།བར་ཆོད་མ་ལུས་ཀུན་འདུལ་བའི།

།འགྲོ་བའི་སྡུག་བསྔལ་སེལ་མཛད་པ།

།འགྲོ་དོན་མཛད་ལ་ཕྱག་འཚལ་བསྟོད།

ཞེས་རྙིང་མ་རྒྱུད་འབུམ་ལས། བྱ་ཁྱུང་གློག་འགྱུའི་ལས་ཀྱི་རྒྱུད་ལས་བྱུང་ངོ༌།

Cztery rzeki

Cztery rzeki smutku (sdug bsngal gyi chu bo bzhi), zwane też krócej czterema rzekami (chu bo bzhi), to rzeka pragnienia ('dod pa'i chu bo), rzeka świata (srid pa'i chu bo), rzeka spojrzenia (lta ba'i chu bo) i rzeka nieświadomości (ma rig pa'i chu bo). „Są nazywane rzekami przez znaczenie niesienia niewłasnowolnie do miejsc narodzin w tułaczce trzech obszarów”, jak to wyjaśnia jeden z tybetańskich słowników wiedzy buddyjskiej (mDo sngags kyi gzhung chen mo'i tshig mdzod ris med mkhas pa'i zhal lung, wyd. Bod gZhung Shes rig pa'i Khang, Delhi 2005, s. 182).

Budda wspomina te rzeki w swojej mowie o zachwycie słonecznym.

Wiersz o niestałości życia

Niestałość jest oczywista, ale stale się chwyta.

Dochodzi się do starego wieku, ale udaje się młodego.

Pobłogosław mnie i przesądne dusze mi podobne,

aby zwrócić uwagę na niestałość.

Czcigodny Patrul (dPal sprul Rin po che, 1808-1887), Khrid yig kun bzang bla ma'i zhal lung (Przewodnik. Świadectwo z ust dobrotliwego duchownego), wyd. Zhang kang Then mA dPe skrun khang, Zhang kang (Qinghai) 2001, s. 62. Znane też jako The Words of My Perfect Teacher (Shambhala 1998) lub Słowa Mistrza Samantabhadry (Mandala 1996).

Przekład z tybetańskiego: Jakub Szukalski

Ten wiersz przełożyłem wcześniej na język angielski:

Impermanence is evident, but one is permanently grasping.

One is just reaching an old age, but is pretending a young.

Bless me and superstitious souls like me,

so that the impermanence be brought to attention.

མི་རྟག་མངོན་དུ་གྱུར་ཀྱང་རྟག་པར་འཛིན།

རྒ་བའི་གྲོང་སྒོར་སླེབ་ཀྱང་གཞོན་པར་རློམ།

བདག་དང་བདག་འདྲ་ལོག་རྟོག་སེམས་ཅན་རྣམས།

མི་རྟག་རྒྱུད་ལ་སྐྱེ་བར་བྱིན་གྱིས་རློབས།

ཞེས་དཔལ་སྤྲུལ་རིན་པོ་ཆེས་མཛད་པའི་ཁྲིད་ཡིག་ཀུན་བཟང་བླ་མའི་ཞལ་ལུང་ལས་བྱུང་ངོ༌།