Przystępujemy do wyjaśnienia w sprawie podziału tych, którzy uznają przedmioty zewnętrzne za rzetelne, a których tutaj nazwaliśmy skrótowo „ekstrawertykami” czyli „zwróconymi na zewnątrz”. W tradycji buddyjskiej tego rodzaju osoby należały do szkoły nazywanej w sanskrycie sarwastiwada (sarvāstivāda), a w języku tybetańskim tamcie jopar mała lub tamcie jopa mała (thams cad yod par smra ba lub thams cad yod pa smra ba), co znaczy „mówienie, że wszystko jest”. Osoby należące do tego prądu są także nazywane bardziej ogólnie „słuchaczami”, śrawaka (śrāvaka). Wyróżniają się tym, że nie uznają za pozorność sznura, który przypomina węża, ani tego, co według ludzi zewnętrznych nazywane jest stałą, jedyną i swobodną osobą. Rozumieją bezosobowość osób, ale uznają za prawdę osobę słów (bytów, rzeczy).
Wyjaśnienie podaje, że są ich dwa rodzaje. Jedni uznają nierzeczowość tego, co szczegółowe, a drudzy rzeczowość tego, co nieszczegółowe. Możemy zauważyć, że te dwa rodzaje są zgodne, co do tego, że kierują swą uwagę na zewnątrz – ku przedmiotom zewnętrznym, i starają się określić, co jest rzeczowe, a co nierzeczowe. Inny jest jednak ich przedmiot skupienia. Jedni skupiają się na szczegółach, a drudzy na tym, co nieszczegółowe, a zatem ogólne. Jedni wypowiadają się, że szczegóły są nierzeczowe, drudzy, że ogóły są rzeczowe. Widzimy więc pewną zgodność między nimi, przez to, że będą wysuwali podobne przypuszczenia.
Pierwsi przez to, że uznają nierzeczowość tego, co szczegółowe, dopuszczają w pewien sposób rzeczowość tego, co nieszczegółowe, mimo że nie skupiają na niej swej uwagi, ponieważ przedmiotem ich badania jest to, co szczegółowe.
Drudzy natomiast przez to, że uznają rzeczowość tego, co nieszczegółowe, dopuszczają w pewien sposób nierzeczowość tego, co szczegółowe, mimo że nie skupiają na niej swej uwagi, ponieważ przedmiotem ich badania jest to, co nieszczegółowe.
Te spojrzenia „ekstrawertyczne”, w których uwaga została skupiona na rzeczach szczegółowych, zostały nazwane w omawianej księdze namcie lub namciepa (rnam bcas/rnam bcas pa), co ma swój odpowiednik w sanskryckim wyrazie sakara (sākāra). Te zaś spojrzenia „ekstrawertyczne”, w których uwaga została skupiona na rzeczach nieszczegółowych, zostały tutaj nazwane namme lub nammepa (rnam med/rnam med pa), co ma swój odpowiednik w sanskryckim określeniu aprakara (aprakāra) lub anakaratwa (anākāratva).
Te rzeczy szczegółowe i nieszczegółowe można jeszcze inaczej nazwać rzeczami widzialnymi i niewidzialnymi, przy czym widzialne są właśnie szczegółowymi, a niewidzialne nieszczegółowymi. Te dwa różne spojrzenia na rzeczywistość odpowiadają w indyjskiej tradycji buddyjskiej podrzędnym szkołom należącym do sarwastiwady (sarvāstivāda), które zostały tam nazwane wajbaszika (vaibhāṣika, odpowiednik „szczegółowych”) i sautrantika (sautrāntika, odpowiednik „nieszczegółowych”). Nazwa wajbaszika oznacza „mówiących o szczegółach” lub „tych, którzy mówią o szczegółach” (po tybetańsku ciedraktu mała – bye brag tu smra ba), natomiast sautrantika (sautrāntika) to „zwolennicy mów (sutr)” (po tybetańsku dodepa – mdo sde pa).
⋘ ● ⋙
