Imiona Buddy

Poniższe wyliczenie przydomków Buddy i Bodhisattwy zawarte w jednym ze starych pism tybetańskich może okazać się przydatne dla badania pojęcia Boga w buddyzmie. Przypisy w nawiasach pojawiły się w wydaniu tego dzieła z roku 1983.

Ogólne imiona Świętego (Buddha, tyb. Sangs rgyas) w świętych pismach buddyjskich

Zwycięzca (rgyal ba) lub Pan (1)

Pogromca (bdud 'dul) (2)

Poskromiciel Świata ('jig rten 'dul) (3)

Święty (sangs rgyas) lub Przebudzony, Oświecony

Szczęśliwy (bde gshegs) lub Błogosławiony

Obecny (de bzhin gshegs) (4)

Obejmujący (khyab bdag) lub Przenikający, Opatrznościowy

Znawca Wszystkiego (kun mkhyen)

Znawca Trzech Czasów (dus gsum mkhyen)

Beznamiętny (chags bral)

Zwycięzca Namiętności (chags 'joms) lub Pokonujący Namiętności

Trójpostaciowy (sku gsum pa)

Dobrotliwy (kun tu bzang po)

Wszechwiedzący (thams cad mkhyen)

Wszechrozumiejący (thams cad rtogs)

Poskromiciel Bezcielesnego (lus med thul) (5)

Władca Cichych (thub pa'i dbang po) (6)

Pięciowiedzący (mkhyen lnga pa)

      lub Pięciowiedny, Mający Pięć Poznań

Duchowny Istot ('gro ba'i bla ma)

      lub Kapłan Istot, Pan Istot, Mistrz Istot

Wszystko Widzący (thams cad gzigs)

Wódz Dwunożnych (rkang gnyis gtso bo)

Wszechmocny (bcom ldan 'das)

      lub Przemożny, Przezwycięski, Przekonywujący

Wielka Osobowość (bdag nyid chen po)

Zbawiciel Wszystkich (thams cad sgrol)

Możność Słowa (chos kyi dbang phyug)

Wróg Pamięci (dran pa'i dgra)

Mający Sześć Jasnowidzeń (mngon shes drug ldan) (7)

Dziesięciosił (stobs bcu pa) (8)

Przewodnik (rnam par 'dren pa) lub Przewodniczący, Przewodnictwo

Król Słowa (chos kyi rgyal)

Poczciwa Mowa (legs gsung)

Mówiący Niedwoiście (gnyis med gsung ba)

Równy Niebu (mkha' mnyam pa) lub Niebiański

Nierówny (mi mnyam pa) tzn. Nieporównywalny, Nie Taki Sam

Objawiciel (ston pa) lub Nauczyciel

(1) To też dlatego, że zwyciężył oszusta (bdud las rgyal ba).

(2) Zwany Pogromcą dlatego, że poskramia ('dul) tak oszusta namiętnego (nyon mongs pa'i bdud), oszusta powłoki (phung po'i bdud), oszusta śmiertelnika ('chi bdag gi bdud) i oszusta syna Bożego (lha'i bu'i bdud).

(3) Zwany Poskromicielem Świata dlatego, że kocha dusze pragnące, widoczne i niewidoczne.

(4) Zwany Obecnym dlatego, że odszedł w pokoju tak, jak przybyli cisi. [Thub pa rnams ji ltar byon pa de bzhin du zhi bar gshegs pas na de bzhin gshegs zhes. Widać, że to wyjaśnienie wyraźnie odczytuje przydomek de bzhin gshegs pa jako Tak Odeszły. Zob. jednakże moją pracę o określeniu Tathāgata, gdzie wykazuję, że rozumienie tego określenia jako Tak Odeszły jest pewnym uproszczeniem. Przyp.: J. Szukalski.]

(5) Bezcielesny (lus med) to oszust, a Ten, który go poskromił, jest nazywany poskromicielem bezcielesnego oszusta.

(6) Cisi (thub pa, sanskr. muni) to słuchacze (nyen thos pa, sanskr. śravaka) i samotni święci (rang sangs rgyas, sanskr. pratyekabuddha), a Ten, który stał się ich królem, jest nazywany Władcą Cichych.

(7) Czyli wzrok i słuch Boga (lha yi spyan dang rna ba), widzenie duszy innych (gzhan sems shes), widzenie znaczenia dawnych miejsc (sngon gnas don) i wyczerpania skażeń (zag pa zad shes) oraz widzenie cudu (rdzu 'phrul shes).

(8) Mający siłę [1] trwania (gnas), nietrwania (gnas ma yin pa), [2] rozwoju czynów (las kyi rnam par smin pa), [3] różnych nadziej (mos pa sna tshogs pa), [4] wielu właściwości (khams du ma), [5] najwyższej władzy (dbang po mchog), nienajwyższej (mchog ma yin pa), [6] wszystkich dróg (lam thams cad), [7] roznamiętnienia (kun nas nyon mongs pa), rozświecenia (rnam par byang ba), [8] pośmiertnego przeniesienia ('chi 'pho), życia (skye ba), [9] wyczerpania skażeń (zag pa zad pa) i [10] znajomości (mkhyen pa). [Numery w kwadratowych nawiasach według domysłu tłumacza polskiego, niekoniecznie poprawne.]

Imiona Siakjamuniego (Śākyamuni, tyb. Sh'akya Thub pa)

Trzcino-Cukrowy (bu ram shing pa) (1) czyli Ikszwaku (ikṣvāku)

Potomek Słońca (nyi ma'i rus),

      związany z rodem Suriawamsia (suryavaṃśa)

Urodzony w Rodzie Słońca (nyi ma'i rigs 'khrungs)

Dziedzic Słońca (nyi ma'i brgyud)

Spokrewniony ze Słońcem (nyi ma'i gnyen gyur) i tym podobne

Gotama (go ta ma)

Bóg Nad Bogami (lha yi yang lha)

Bóg Bogów (lha yi lha)

Nieprzeparte Źródło (mi mjed snying po)

Syn Zdrowego Jadła (zas gtsang sras)  
      tzn. Syn Siuddodany (śuddhodana), ziemskiego ojca Buddy

Lew Siakjów (sh'akya seng ge) (2, 3)

Wierzch Siakjów (sh'akya'i tog)

Wielki Pokutnik (dge sbyong chen po)

Skarb Sprawiedliwości (tshul khrims gter)

Osadnik Zdrowia lub Osadnik Oświecenia (rdo rje gdan pa),  
   tzn. Mieszkaniec Wadźrasana (vajrāsana) czyli Bodh Gaja (bōdh gayā)

Cichy Siakja (sh'akya thub) [częściej: sh'akya thub pa] czyli Siakjamuni (śākyamuni)

(1) Imię rodowe, które ponadto bierze się z przewinienia w dawnym rodzie królewskim – z kary królewskiej, którą było nabicie na pal. Z jego członka spłynęło nasienie. Gdy spadło na znajdującą się przed nim trzcinę cukrową, trzcina owa zamknęła nasienie. Wydłużona światłem słonecznym, poczęła chłopczyka, a zrodzony w jego potomstwie był Trzcino-Cukrowym. [Uwaga co do tego wyjaśnienia opierającego się na pewnej opowieści, która jest albo wymysłem, albo obrazowym przedstawieniem rzeczywistych dziejów – tłumaczenie urywku: Sakyapa Sonam Gyaltsen, The Clear Mirror: A Traditional Account of Tibet's Golden Age, Ithaca, New York 1996, s. 33: „Powstał król znany jako Karnika i rządził krajem Potala. Miał dwóch synów; starszym był Gautama, a młodszym Baradwadzia (Bharadhvaja). Pierwszego wyświęcono; drugiego uczyniono królem, ale ponieważ nie miał on syna, heretyckie myśli zrodziły się w jego duszy i zabił swego brata, nabijając go na pal. W odpowiedzi na prośby ludu, Gautama popuścił kroplę nasienia na dywan, a ona zamieniła się w dwa jaja. Jaja zostały umieszczone w cieniu kępy trzcin cukrowych, i po pewnym czasie zmieniły się w dwóch niemowlaków. Jeden miał na imię Suriawamsia, Przyjaciel Słońca, a drugi – Ikszwaku czyli Chłopiec Trzcino-Cukrowy. Suriawamsia nie miał dzieci, natomiast Ikszwaku został królem i miał wielu synów, którzy zasłynęli jako ród Ikszwaku i rozprzestrzenili się na wszystkie strony”. Po wielu pokoleniach, w tym właśnie rodzie narodził się Budda Siakjamuni.

Jeszcze uwaga odnośnie nazwy Trzcino-Cukrowy (bu ram shing pa). Nazwa bu ram shing pa oznacza trzcinę cukrową, ale jest ona tłumaczeniem dla sanskryckiego wyrazu ikṣvāka, który raczej nie oznacza trzciny cukrowej, a wydaje się nazwą dla jakiegoś starego indyjskiego rodu, która to według słowników języka sanskryckiego oznacza przepęklę ogórkowatą, balsamkę ogórkowatą (Momordia charantia) lub według niektórych arbuza kolokwintę (Citrullus colocynthis) albo też tykwę pospolitą (Lagenaria vulgaris). Nazwa indyjska ma także związek z dynastią słoneczną w Ajodia (ayodhyā), przez co kolejne imię Siakjamuniego podane poniżej to Potomek Słońca itd. Ten przypis w kwadratowym nawiasie: J. Szukalski.]

(2) Siakja (śākya) to śmiałość, zdolność i ten, który jest tym obdarzony.

(3) Lew to ten, który stał się ich wodzem.

Ogólne imiona oświeconego bohatera (rozumnego wybawcy – rodzaj męczennika; bodhisattva, tyb. byang chub sems dpa')

Oświecony Obywatel, Wielki Obywatel (byang chub sems dpa' sems dpa' che)

Syn Zwycięzcy (rgyal sras) lub Zwycięski Syn, Syn Pana, Pański Syn

Kiełek Zwycięzcy (rgyal ba'i myu gu)

Wielce Wzniosły ('phags chen po) lub Wielce Szlachetny

Najwznioślejszy ('phags pa'i mchog) lub Najszlachetniejszy

Gakłank Dźikme Trakpa (Ngag dbang 'Jigs med Grags pa, 1482 lub 1542‒1595?), mNgon brjod kyi bstan bcos mkhas pa'i rna rgyan, Bod ljongs Mi dmangs dPe skrun Khang, Lhasa 1983, s. 4‒8.
 

Przekład z języka tybetańskiego: Jakub Szukalski