Dwanaście
odgałęzień pism
(dwunastorakie
pisma)
གསུང་རབ་ཡན་ལག་བཅུ་གཉིས།
(gsung
rab yan lag bcu gnyis)
द्वादशधर्मप्रवचन
(dvādaśa
dharmapravacana)
Podział
na te dwanaście odgałęzień jest już podawany przez dawnych
uczonych buddyjskich
z Indii, jak Nagardziuna (II/III w.).
Pojawia się on często w wyjaśnieniach zawartych w tybetańskim
Tendziurze (bstan
'gyur).
Nie miałem jednak możliwości, by zbadać, kto pierwszy dokonał takiego
podziału. Mańdziuśrikirti (mañjuśrīkīrti,
ok. VII w.) napisał o nim doniośle:1
„święty to przebudzony (buddha),
który zna wszystkie szczegóły, a słowo (dharma)
to
dwanaście odgałęzień pism (przemów)”.
Tutaj
tybetańskie i sanskryckie nazwy tych odgałęzień wraz z
tłumaczeniami:
1)
zestaw mów lub
skrzynia
mów:
सूत्रान्त
sūtrānta,
pokrewne z सूत्रपिटक
sūtrapiṭaka
མདོའི་སྡེ་
mdo'i
sde (także
མདོ་སྡེ་
mdo
sde)
2)
śpiewne opowieści lub
pieśni:
गेय
geya
དབྱངས་ཀྱིས་བསྙད་པ་
dbyangs
kyis bsnyad pa
(w skrócie དབྱངས་བསྙད་
dbyangs
bsnyad)
3)
proroctwa lub
przepowiednie:
व्याकरण
vyākaraṇa
ལུང་དུ་བསྟན་པ་
lung
du bstan pa (w
skrócie ལུང་བསྟན་
lung
bstan)
4)
wiersze:
गाथा
gāthā
ཚིགས་སུ་བཅད་པ་
tshigs
su bcad pa (w
skrócie ཚིགས་བཅད་
tshigs
bcad)
5)
celowe wypowiedzi lub
przydatne
wypowiedzi lub
aforyzmy
(nauki
ogólne, nieskierowane do szczególnych osób):
उदान
udāna
ཆེད་དུ་བརྗོད་པ་
ched
du brjod pa
(w skrócie ཆེད་བརྗོད་
ched
brjod)
6)
początki rozmów lub
podstawy
rozmów lub
założenia
(skierowane
do szczególnych osób)
निदान
nidāna
གླེང་གཞི་
gleng
gzhi
7)
wypowiedzi o zrozumieniu lub
wypowiedzi
o przeżyciach
(w
tej kategorii znajdują się różne życiowe opowieści
lub
opowieści o życiu)
अवदान
avadāna
རྟོགས་པ་བརྗོད་པ་
rtogs
pa brjod pa (w
skrócie རྟོགས་བརྗོད་
rtogs
brjod)
8)
„tak było” lub
wydarzenia
lub
wypadki
lub
zeznania,
świadectwa itp.
इतिवृत्तक
itivṛttaka
དེ་ལྟ་བུ་བྱུང་བ་
de
lta bu byung ba
9)
pokolenia żyć lub
żywoty
जातक
jātaka
སྐྱེས་པའི་རབས་
skyes
pa'i rabs (w
skrócie སྐྱེས་རབས་
skyes
rabs)
10)
rozległości lub
bardzo
obszerne
वैपुल्य
vaipulya
ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་
shin
tu rgyas pa
11)
dziwy lub
dziwne
zdarzenia lub
cuda
lub
zdziwienia
lub
podziwy
अद्भुत
adbhuta
རྨད་དུ་བྱུང་བ་
rmad
du byung ba
12)
ustalenia lub
ustanowienia
lub dogmaty
उपदेश
upadeśa
lub
निर्णय
nirṇaya
གཏན་ལ་དབབ་པ་
gtan
la dbab pa
Tłumaczenia
angielskie dwunastu odgałęzień u słownikarzy tybetańskich i
buddologów
Rangjung
Yeshe:
twelve
aspects of excellent speech:
1)
General Discourses (mdo sde);
2)
Proclamations in Song (dbyangs su bsnyad pa);
3)
Prophecies (lung du bstan pa);
4)
Poetic Pronouncements (tshigs su bcad pa);
5)
Special Aphorisms (mched du brjod pa);
6)
Declarations (gleng gzhi);
7)
Narratives (rtogs pa brjod pa);
8)
Parables (de lta bu byung ba);
9)
Succession of Former Lives (skyes pa'i rabs);
10)
Extensive Sayings (shin tu rgyas pa'i sde);
11)
Marvels (rmad du byung ba);
12)
Established Doctrines (gtan la dbab pa).
Tenże
na innym miejscu:
twelve
divisions of the teachings.
1)
མདོ་འི་སྡེ་
general
teachings.
2)
དབྱངས་ཀྱིས་བསྙད་པའི་སྡེ་
hymns
and praises.
3)
ལུང་དུ་བསྟན་པའི་སྡེ་
prophecies.
4)
ཚིགས་སུ་བཅད་པའི་སྡེ་
teaching
in verse.
5)
ཆེད་དུ་བརྗོད་པའི་སྡེ་
aphorisms.
6)
གླེང་གཞིའི་སྡེ་
pragmatic
narratives.
7)
རྟོགས་པ་བརྗོད་པའི་སྡེ་
biographical
narratives.
8)
དེ་སྟ་བུ་བྱུང་བའི་སྡེ་
narratives
of former events as examples.
9)
སྐྱེས་པའི་རབས་ཀྱི་སྡེ་
jantakam
narratives of former births.
10)
ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པའི་སྡེ་
extensive
teachings.
11)
རྨད་དུ་བྱུང་བའི་སྡེ་
narratives
of marvels.
12)
གཏན་ལ་དབབ་པའི་སྡེ་
teachings
in profound doctrines.
Alexander
Berzin:
The
twelve classes of Buddha's scriptural (verbal) teachings divided
according to a textual point of view – namely,
(1)
expositions on themes of practice,
(2)
melodic verses,
(3)
revelatory accounts,
(4)
metered verses,
(5)
special verses,
(6)
ethical narratives,
(7)
illustrative accounts,
(8)
ancient narratives,
(9)
past life accounts,
(10)
epic presentations,
(11)
fabulous accounts, and
(12)
decisive explications.
Tsepak
Rigdzin:
dvādaśa
dharmapravacana/
Twelve scriptural categories.
1.
མདོའི་སྡེ།
sūtram/
sets
of discourses
2.
དབྱངས་ཀྱིས་བསྙད་པའི་སྡེ།
geyam/
intermediate
verses
3.
ལུང་དུ་བསྟན་པའི་སྡེ།
vyākaraṇam/
prophetic
teachings
4.
ཚིགས་སུ་བཅད་པའི་སྡེ།
gātha/
versified
teachings
5.
ཆེད་དུ་བརྗོད་པའི་སྡེ།
udānam/
specific
teachings
6.
གླེང་གཞིའ་སྡེ།
nidānam/
introductory
teachings
7.
རྟོགས་པ་བརྗོད་པའི་སྡེ།
avadānam/
parables
8.
དེ་ལྟ་བུ་བྱུང་བའི་སྡེ།
itivṛttakam/
legends
9.
སྐྱེས་པའི་རབ་ཀྱི་སྡེ།
jātakam/
life
stories
10.
ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པའི་སྡེ།
vaipulyam/
grand
teachings
11.
རྨད་དུ་བྱུང་བའི་སྡེ།
adbhūta
dharma/ marvellous
teachings
12.
གཏན་ལ་ཕབ་པའི་སྡེ།
upadeśa/
finalized
teachings.
Przypis:
1 Ārya
mañjuśrī nāma
saṃgīti
vyākhyanaṃ,
tyb. 'phags pa
'jam dpal gyi mtshan yang dag par brjod pa'i rnam par bshad pa
(Wzniosłe
omówienie wypowiadania szczerze imienia Mańdziuśriego),
Tendziur (bstan
'gyur),
tom 8 w wyd. dpe
bsdur ma,
Pekin 1995, s. 398.
